Sağlık Hizmet Sunucularında Risk Etmenleri

Ülkemizde, 750.000’e yakın sağlık personeli çalışmaktadır. Sağlık çalışanları, çalışma ortamlarında sağlıklarını tehdit edebilecek önemli risklerle karşı karşıya kalmaktadır. Sağlık çalışanlarının sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği konularının önemli başlıklarından biridir.

Hastanelerde farklı meslek gruplarından (sağlık, idari, yapı – teknik, güvenlik, catering, taşıma, çamaşır, araştırma hizmetlerinde görevli personeller) birçok insan bir arada çalışmaktadır. Hastaneler, İş Sağlığı ve Güvenliği ’ne İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne göre “Çok tehlikeli işyeri” sınıfında değerlendirilmektedir. Hastane çalışanları aynı anda çok çeşitli risklere (enfeksiyonlar, kimyasal maddeler, radyasyon, kas – iskelet sistemi bozuklukları, psikolojik – fiziksel şiddet vb.) maruz kalmaktadır.

Amerikan Ulusal Mesleki Sağlık ve Güvenlik Enstitüsü (National Institute for Occupational Safety and Health – NIOSH), hastanelerde 29 çeşit fiziksel, 25 çeşit kimyasal, 24 çeşit biyolojik , 6 çeşit ergonomik ve 10 çeşit psikososyal tehlike ve risk olduğunu bildirmiştir.

Bu yazıda, sağlık hizmetlerinin sunulması esnasında en sık görülen risk etmenleri 5 ana grup altında toplanmıştır.

Fiziksel Risk Etmenleri

Sağlık hizmetleri verilirken çalışanların maruz kaldığı fiziksel risklerin başında ısı, ışık ve gürültü gelir. Bu risklerin bertaraf edilmesi için sağlık birimlerinin yeteri kadar aydınlık ve sıcak olması, aynı zamanda çalışanda olumsuz psikolojik ve fiziksel etkiler yaratmayacak seviyede bir ses olmasının sağlanması gerekir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), hastanelerde gürültü düzeyinin gündüz 35 dB(A), gece 30 db(A)’yı geçmemesi gerektiğini bildirmektedir. Aynı zamanda Çevre Koruma Birliği rehberleri gürültü düzeyinin gündüz 45 dB(A), gece 35 db(A)’yı geçmemesini önermektedir.

Aydınlatmanın iyi olmaması özellikle ameliyathanelerde görüş alanını olumsuz etkiler, aşırı aydınlatma ise yorgunluk nedeni olabilmektedir.

Radyasyon; radyoloji, anjiyografi, nükleer tıp ve radyasyon onkolojisi bölümlerinde çalışanlar için önemli bir risk faktörüdür.  Hastanelerin bu bölümlerinde radyasyon alanlarının sınıflandırması yapılmalıdır. Denetimli ve gözetimli alanlar belirlenmelidir. Denetimli alanlarda radyasyon uyarı işareti bulunmalıdır. Bu alanlarda görevli çalışanların kişisel dozimetre kullanması gerekmektedir. Radyasyon çalışanlarının sağlık durumlarının yapacakları işe uygunluğunu belirlemek amacıyla işe başlamadan önce ve yılda en az bir defa periyodik muayeneleri yapılmalıdır.

Kimyasal Risk Etmenleri

Sağlık kurumlarında insan sağlığına zararlı toz, buhar, gaz, sıvı şeklinde kimyasallar kullanılmaktadır. Sağlık çalışanları kimyasallara solunum, deri, sindirim, iğne batması gibi yollarla maruz kalmaktadır. Kimyasallarla çalışılan alanlarda (laboratuvar, ilaç hazırlama odaları vb.) yerel cebri çekişli havalandırma sistemleri kurulmalı ortamdan çekilen hava genel havalandırma sistemine asla karışmamalıdır. Risk oluşturan kimyasallar uygun depolama alanlarında muhafaza edilmelidir.

Biyolojik Risk Etmenleri

Sağlık çalışanları için solunum yoluyla bulaşan enfeksiyonlar önemli bir iş gücü kaybıdır. Bunun dışında hastanelerde en sık yaşanan iş kazaları arasında çalışma esnasında personelin eline iğne batması, kan ve diğer vücut sıvılarına maruz kalınması (Hepatit B, Hepatit C, HIV vb.) yer almaktadır. Bu noktada çalışanların işe giriş/periyodik muayenelerinin tamamlanması, aşılamalarının yapılması enfeksiyon kontrolü açısından önemlidir.

Enfeksiyonlardan korunma yöntemleri, bağışıklama (aşılama) programları ve enfekte materyalle oluşan iş kazalarında yapılması gerekenler hakkında iş güvenliği uzmanlarının enfeksiyon kontrol komitesi ile iş birliği içinde olması faydalı olacaktır.

Ergonomik Risk Etmenleri

Hasta bakımı sırasında hastanın taşınması, hastanın yataktan kaldırılması, tıbbi cihazların taşınması gibi yapılan birtakım hareketler, yönetim, ofis ve sekreterlik hizmetleri gibi bölümlerde görev yapan çalışanların uygunsuz çalışma ortamı nedeniyle kas ve iskelet sisteminde hastalıklarıyla karşı karşıya gelmektedir. 

Ergonomide insan hatalarından kaynaklanan kazaların hastalıkların yanı sıra kullanılan araçlarla ilgili tasarım hataları da kaza/hastalık riskini arttırmaktadır. Teşhis ve tedavi süresini hızlandırmak için kullanılan cihazlar ( röntgen cihazları, bilgisayarlı tomografi, EEG – EMG, EKG, dijital videolu anjiyografi) farklı sorunları da beraberinde getirmektedir. 

Ergonomik riskleri azaltmak için, ergonomik düzenlemelerin belirlenmesi gerekmektedir.

Psikososyal Risk Etmenleri

Sağlık sektöründe yoğun iş yükü, ağır ve ölümcül hastalara bakım verme, hizmetin ifası sırasında uzun sürelerle çalışmak zorunda kalma, nöbet sistemi, hasta ve yakınlarına duygusal destek vermek zorunda kalma gibi nedenler işle ilgili stres ve gerginliğe yol açmaktadır. Bunun yanı sıra kimi zaman hastalar ve yakınları doktorları suçlamakta daha da kötüsü şiddet uygulamakta ve sağlık personeline saldırmaktadırlar. Bu açıdan hastane yönetimlerine, güvenlik birimlerine ve sosyal hizmet görevlilerine önemli roller düşmektedir.

KAYNAKÇA:

Sağlık sektöründe iş sağlığı ve güvenliği riskleri önleme ve doğru uygulama rehberi – Okan Üniversitesi yayını

http://www.isguvenligi.net/iskollari-ve-is-guvenligi/saglik-sektorunde-is-sagligi-ve-guvenligi/

Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi GÜSBD 2017; 6(3): 147-156 , Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği (Mehtap Solmaz)

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI – ZEYNEP ÇİFTCİBAŞI